Mały Rzym, perła województwa świętokrzyskiego, albo miasto Ojca Mateusza. To tylko kilka z określeń Sandomierza, czyli jednego z piękniejszych miasteczek w Polsce. W Sandomierzu zobaczymy kilka wyjątkowych atrakcji, jak chociażby królewski zamek, uroczy lessowy wąwóz, tajemnicza podziemna trasa, czy widokowe Góry Pieprzowe.
Sandomierz to niewielkie świętokrzyskie miasto, które tak jak Rzym leży na 7 wzgórzach, jakie opływa rzeka Wisła. Sama nazwa Sandomierza jest niezwykle ciekawa, bo przecież właśnie tutaj San domierza do Wisły! Miasto jest przesiąknięte historycznymi atrakcjami i nic w tym dziwnego, skoro dzieje miasta liczą już 900 lat. Królewski zamek, Collegium Gostomianum, czyli jedna z najstarszych średnich szkół w Polsce, Dom Długosza z sakralnymi dziełami sztuki, czy też Podziemna Trasa Turystyczna po dawnych piwnicach miasta to tylko kilka z powodów, dla których warto odwiedzić Sandomierz.
Jednak w Sandomierzu znajdziemy również i świetne przyrodnicze atrakcje, jak chociażby bajkowy lessowy wąwóz, którym przechadzała się sama królowa Jadwiga, czy też Góry Pieprzowe uznawane za jedne z najstarszych w Europie. Dodatkowo przez Sandomierz płynie Wisła, która jest idealnym miejscem do odpoczynku nad wodą, rekreacyjnych rejsów statkiem oraz rowerowych przejażdżek po tutejszych ścieżkach.
Przez miasto przebiega również Sandomierski Szlak Winiarski, zatem koneserzy lokalnych trunków mają w czym wybierać. Do tego wszystkiego trzeba dodać wyjątkową regionalną kuchnię ze słynną świętokrzyską zalewajką. Zdecydowanie Sandomierz to idealny kierunek na weekendowy wypad zarówno dla pasjonatów zabytków, wielbicieli pięknych widoków, koneserów win, czy też rowerzystów. Co więcej, w Sandomierzu znajdziemy też nowoczesne atrakcje dla dzieci.
Sandomierz – dojazd, parkingi
Sandomierz leży na południowo-wschodnim krańcu województwa Świętokrzyskiego. Wygodnie dotrzemy tutaj drogą nr 79 z Krakowa. Natomiast z Kielc dojedziemy tutaj w niecałe 1h 30min. Do Sandomierza dostaniemy się między innymi Flixbusem z Lublina, podróż trwa niecałe 2h.
Gdzie najwygodniej zaparkować samochód w Sandomierzu? Przestronny płatny parking Pod Spichlerzem przy drodze nr 79. Zaparkować możemy również na ul. Podwale Dolne 1 (najbliżej rynku), albo na ulicy Browarnej. Wszystkie parkingi w Sandomierzu są płatne w parkomacie.
Sandomierz – plan zwiedzania, przewodnik – mapa atrakcji i zabytków
Sandomierz najlepiej zwiedzać pieszo, gdyż najważniejsze atrakcje są w obrębie kilku sąsiednich wzgórz. Zwiedzanie Sandomierza możemy rozpocząć od północnej strony, gdzie zachowała się jedyna z miejskich bram, czyli brama Opatowska, która jest też najlepszym widokowym punktem na miasto.
Dalej kierujemy się na wyjątkowy pochyły rynek w Sandomierz z pięknym Ratuszem. Następnie można zajrzeć do nowoczesnego muzeum Świat Ojca Mateusza, w którym spotkamy aktorów z kultowego serialu.
Dalej warto wejść w tajemniczy świat sandomierskich piwnic, czyli na Podziemną Trasę Turystyczną. Następnie koniecznie trzeba skierować się w stronę królewskiego zamku, po drodze mijamy potężny pierścień z krzemienia pasiastego oraz słynne Ucho Igielne, czyli jedną z furt miejskich. Kolejno można odwiedzić przepiękną Katedrę, Dom Długosza i Collegium Gostomianum.
Na kolejnym wzgórzu wznosi się najstarsza świątynia, czyli kościół św. Jakuba z winnicą, a tuż za nim jest wąwóz królowej Jadwigi. Już na obrzeżach miasta możemy dodatkowe przespacerować się po Górach Pieprzowych i zobaczyć piękną panoramę Wisły. Na zwiedzanie Sandomierza warto przeznaczyć 2 dni, choć najważniejsze atrakcje jesteśmy w stanie zobaczyć również w jeden dzień.
Na powyższej mapie zaznaczyliśmy najciekawsze atrakcje i zabytki, jakie warto zobaczyć w królewskim mieście Sandomierz. Oprócz tego znajdziesz tu także parkingi oraz miejsca, gdzie warto zjeść w Sandomierzu, czyli najlepsze restauracje, kawiarnie i hotele.
1. Brama Opatowska w Sandomierzu
Zbudowana jeszcze w czasach Kazimierza Wielkiego Brama Opatowska służyła do celów obronnych. Była to jedna 4 miejskich bram i jako jedyna przetrwała do dziś.
Brama Opatowska zbudowana jest z cegły, a zakończona przepiękną attyką. Co ciekawe, jej grube na 2 metry mury bramy zwężają się w górnej części. Brama ma aż 30 m wysokości, na jej szczycie jest dziś taras widokowy, jaki serwuje najlepszą panoramę na Sandomierz.
Żeby wejść na szczyt bramy musimy pokonać kilkadziesiąt wąskich drewnianych schodów. Po drodze mijamy galerie poświęcone słynnemu krzemieniowi pasiastemu, filmowi “Ziarno Prawdy”, który był kręcony w Sandomierzu oraz atrakcją województwa świętokrzyskiego.
Brama Opatowska jest czynna codziennie w sezonie kwiecień-wrzesień w godzinach 9:00-19:00, a okresie październik-marzec 9:00-17:00.
Cennik biletów wstępu na Bramę Opatowską to 12 zł bilet normalny, 10 zł bilet ulgowy. Na zwiedzanie trzeba zarezerwować sobie około 40 minut.
2. Sandomierz – najciekawsze atrakcje na Rynku
Sandomierski rynek jest dość wyjątkowy, bo jako jeden z nielicznych w Polsce jest pochyły. Na środku placu stoi piękny gotycki Ratusz z attyką i zegarową wieżą. Wewnątrz Ratusza jest niewielka darmowa wystawa poświęcona historii miasta.
Tuż obok Ratusza zobaczymy kotwicę, która ma być symbolem flisackiej tradycji Sandomierza. W dolnej części rynku jest drewniana miejska studnia. Niezwykle ciekawie prezentuje się również 30 zabytkowych kamieniczek, jakie otaczają rynek. Najciekawsze to kamienica Pod Ciżemką, kamienica Oleśnickich, czy Dom Mikołaja Gomółki.
3. Muzeum Świat Ojca Mateusza
Sandomierz zyskał niezwykłą sławę dzięki serialowi Ojciec Mateusz, który od 2008 roku gości na ekranach telewizorów. Właśnie we wnętrzu kamienicy Konwikt Boboli Rynek 5 znajduje się muzeum Ojca Mateusza. Na wystawie zobaczymy figury woskowe głównych bohaterów serialu oraz wiernie odwzorowane wnętrza serialowej plebanii, kościoła, celi aresztu, gabinetu biskupa oraz komisariatu policji.
Zwiedzając muzeum możemy zrobić sobie niepowtarzalne zdjęcie w kuchni z Natalią Borowik, czyli serialową gosposią, lub pijącym kawę Pluskwą. W komisariacie czeka na nas podinspektor Orest Możejko, a Mietek Nocul bacznie pilnuje więźnia w policyjnej celi, natomiast Ojciec Mateusz rozmyśla w swojej kancelarii.
Muzeum Świat Ojca Mateusza jest czynne w miesiącach kwiecień-wrzesień 9:00-18:00, październik 9:00-17:00, listopad-marzec 10:00-16:00.
Bilet wstępu dla osoby dorosłej to 22 zł, dla dzieci 20 zł. Zwiedzanie wystawy figur woskowych zajmuje 30 minut.
4. Podziemna Trasa Turystyczna w Sandomierzu
Tuż pod powierzchnią sandomierskiego rynku, czyli w piwnicach kamienic zostały wydrążone kilkukondygnacyjne korytarze. Kiedyś służyły jako magazyny do przechowywania kupieckich towarów, takich jak sól, wino, czy ryby i mięso. Jednak w czasie zagrożenia dawały też mieszkańcom schronienie. Obecnie ten labirynt służy jako Podziemna Trasa Turystyczna, która liczy łącznie 470 m.
Zwiedzanie podziemi odbywa się zawsze z przewodnikiem, który opowiada nam wiele ciekawostek i anegdot odnośnie każdej z piwniczek. Najsłynniejsza legenda opowiada o bohaterskiej postawie Haliny Krępianki, która poświęciła swoje życie, by uratować miasto od najazdu tatarów.
Na trasie zobaczymy między innymi salę katowską, wystawę narzędzi tortur, rzeźb Karola Badyny, wystawę porcelany AS Ćmielów, narzędzia związane z pracą górników oraz wystawę poświęconą winiarstwu sandomierskiemu.
Wejście do Podziemnej Trasy Turystycznej znajduje się na dziedzińcu Kamienicy Oleśnickich, Rynek 10, natomiast wyjście jest pod miejskim ratuszem.
Podziemna Trasa Turystyczna jest czynna codziennie od 24 kwietnia do końca września w godzinach 9:00-19:00, natomiast od października do 23 kwietnia w godzinach 9:00-17:00.
Bilet normalny kosztuje 23 zł, a bilet ulgowy 19 zł. Czas zwiedzania Podziemnej Trasy Turystycznej w Sandomierzu trwa około 45 minut.
5. Dom Długosza w Sandomierzu
W ceglanym, prawie 550 letnim Domu Długosza już od 1937 roku w działa Muzeum Diecezjalne. To jeden z cenniejszych zabytków Sandomierza. We wnętrzu zabytkowego budynku znajdziemy potężną kolekcję zbiorów sztuki sakralnej, do najcenniejszych eksponatów należy wysadzany klejnotami Krzyż Grunwaldzki, XIII w. rzeźba Madonny Z Goźlic, czy obraz Trzy Święte.
Oprócz tego znajdziemy tutaj kolekcję ornatów, monstrancji, starodruków, epitafiów, czy też przeniesionych z różnych kościołów rzeźb. Niezwykle ciekawie prezentują się delikatne rękawiczki królowej Jadwigi, jakie mieszczą się w łupinie włoskiego orzecha, na wystawie zobaczymy również odcisk stopy słonia, zbiór ceramicznych kafli i pięknych starych mebli.
Godziny otwarcia muzeum w sezonie letnim (1 maj- 15 październik) wtorek-sobota 9:00-16:30, niedziela 13:30-16:30. W sezonie zimowy (16 październik-30 kwietnia) wtorek-sobota 9:00-15:30, niedziela 13:30-15:30.
Bilet normalny kosztuje 12 zł, a ulgowy 8 zł. Zwiedzanie Domu Długosza w Sandomierzy trwa około 50 minut.
6. Collegium Gostomianum – najstarsza uczelnia Sandomierza
Jednym z najcenniejszych zabytków Sandomierza jest pochodzący z 1602 roku budynek klasztoru jezuitów, w którym mieściło się Collegium Gostomianum, czyli jedna z najstarszych szkół średnich na ziemiach Polski. Jej fundatorem był Hieronim Gostomski.
Co ciekawe, do dziś mieści się tutaj I LO w Sandomierzu. Choć budynku nie można standardowo zwiedzać to już z zewnątrz robi imponujące wrażenie. 6 pięter z czego 3 pod poziomem ziemi, eliptyczna klatka schodowa oraz attyka. Collegium położone jest dodatkowo na skraju wzgórza z pięknym widokiem na dolinę Wisły.
7. Zamek w Sandomierzu
Sandomierski zamek królewski został zbudowany już w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego. Od lat cieszył wielką renomą i uznaniem, głównie dlatego, że leżał na ważnym szlaku handlowym na Ruś. Niestety plądrujący Polskę Szwedzi wysadzili zamek w powietrze, ocalało jedynie zachodnie skrzydło. Aż do 1959 roku zamek pełnił funkcję więzienia. Dopiero od 1986 roku jest siedzibą Muzeum Okręgowego w Sandomierzu.
Zwiedzając wystawy stałe na zamku poznajemy historię miasta i regionu. Niezwykle ciekawym eksponatem są Szachy Sandomierskie z XIII wieku, zobaczymy tu również wierną kopię odnalezionej korony hełmowej, bogatą kolekcję archeologicznych znalezisk, lapidarium, aranżację barokowej kuchni z czasów Jana III Sobieskiego oraz kolekcję biżuterii wykonanej z krzemienia pasiastego.
Godziny otwarcia Muzeum Zamkowego w Sandomierzu 1 kwietnia-30 września czynne wtorek-niedziela 11:00-18:00. Poza sezonem, czyli 1 październik-3 marca otwarte wtorek 10:00-14:00, środa-niedziela 10:00-17:00.
Czas zwiedzania zamku to około 45 minut. Wtorek jest dniem bezpłatnego zwiedzania zamku w Sandomierzu. Cennik biletów wstępu: 20 zł bilet normalny, 12 zł bilet ulgowy.
8. Sandomierz i jego nietypowe atrakcje – Ucho Igielne
Między ulicą Zamkową, a Podwale Górne mamy okazję zobaczyć jedyną zachowaną w Sandomierzu dawną miejską furtę dominikańską, zwaną Uchem Igielnym. Ten wąski przesmyk jest niezwykle chętnie fotografowanym miejscem, istnieje nawet miejscowa legenda, że każda osoba, która przechodzi przez Ucho Igielne powinna pomyśleć sobie jedno życzenie, które spełni się jedynie, gdy idziemy przez furtę od dołu do góry, a nie odwrotnie.
9. Katedra w Sandomierzu
Potężna gotycka świątynia, jaką jest katedra pw. Narodzenia NMP w Sandomierzu pochodzi z 1360 roku. Co ciekawe, jej budowa trwała aż 22 lata. Wnętrze świątyni jest niezwykle i wręcz wprawia w osłupienie. Bizantyjsko-ruskie freski, kryształowe żyrandole, główny ołtarz z czarnego marmuru, pozłacane organy, a do tego dziesiątki ołtarzy bocznych, obrazów i rzeźb tworzą niezwykły klimat we wnętrzu katedry.
Wyjątkowe są również ogromne 4 obrazy pod chórem, które opowiadają o brutalnej historii Sandomierza. Pokazują między innymi męczeństwo dominikanów i Sandomierzan, rytualny mord żydowski, a także wysadzenie zamku przez Szwedów.
Wnętrze katedry w Sandomierzu możemy zwiedzać od wtorku do soboty w godzinach 10:00-13:00 oraz 15:30-17:00.
Zwiedzanie wnętrz jest bezpłatne, warto jednak wypożyczyć audioprzewodnik w cenie 10 zł.
10. Pierścień z krzemienia pasiastego
Wyjątkowym skarbem zarówno samego Sandomierza, jak całego regionu Gór Świętokrzyskich jest krzemień pasiasty. Ten “świętokrzyski brylant” (jest równie ciężki w obróbce co diament), możemy znaleźć tylko i wyłącznie na świętokrzyskiej ziemi. Wykorzystuje się go obecnie jako biżuterię, gdyż tworzy spektakularne wzory. Zachwyciła się nim już królowa Elżbieta, czy Victoria Beckham, która użyła biżuterii z krzemienia do jednego ze swoich pokazów mody.
Jedną z ciekawszych atrakcji Sandomierza jest ogromny pierścień, który znajduje się przy ulicy Zamkowej 2. Pierścień ma średnicę 1 metra, a jego oczko waży aż 30 kg.
11. Kościół św. Jakuba – najstarszy zabytek Sandomierza
Najstarszą świątynią Sandomierza jest liczący już ponad 800 lat kościół św. Jakuba z pozostałością klasztoru dominikanów. Wznosi się na wzgórzu Świętojakubskim, a jego fundatorką była księżna Adelajda, która również spoczęła w świątyni.
Jednym z najsłynniejszych zakonników był św. Jacek, związana jest z nim legenda, która opowiada, że wokół świątyni posadził sadzonki lipy korzeniami do góry. Jak się okazało drzewa się nie tylko przyjęły, ale i przybrały nietypowe kształty, które możemy do dziś oglądać.
Zwiedzając kościół św. Jakuba warto zwrócić uwagę na zdobiony portal, którym wchodzimy do świątyni. W sąsiedniej dzwonnicy wisi najstarszy w Polsce dzwon Piotr z 1314 roku. Wnętrze kościoła jest dość surowe i skromne, wyróżnia się jednak kaplica męczenników, jest ona pamiątką tatarskiego mordu na 49 dominikanach. Niezwykle barwna i pokryta freskami jest kaplica Matki Boskiej Różańcowej.
Kościół można zwiedzać z audioprzewodnikiem od poniedziałku do soboty w godzinach 10:00-17:30 oraz w niedzielę w godz. 10:30-11:30; 13:00-13:30, 15:00-15:30, 17:00-18.30.
Cennik biletów wstępu: 4 zł bilet normalny, 3 zł bilet ulgowy (obejmuje wejście do krypt).
12. Wąwóz królowej Jadwigi – przyrodnicza atrakcja Sandomierza
Zdecydowanie najpiękniejszą przyrodniczą atrakcją Sandomierza jest wąwóz królowej Jadwigi. Powstał przez wypłukiwanie lessowej ziemi przez wodę, która stopniowo rzeźbiła ten malowniczy jar. Najpiękniejsza część wąwozu ma 350 m długości i biegnie pomiędzy ulicą Staromiejską, a Świętej Królowej Jadwigi.
Spacerujemy tutaj wśród wysokich na 10 metrów ścian, z których wystają potężne korzenie starych drzew. Zielone liście tworzą przyjemny parasol nad wąwozem, miejsce niezwykle spokojne i zaciszne. Trasa przez wąwóz jest bardzo łatwa i bez problemu pokonają ją również rodziny z dzieckiem.
13. Góry Pieprzowe w Sandomierzu
Góry Pieprzowe to fenomenalna przyrodnicza atrakcja, jaką można zobaczyć w Sandomierzu. Wzgórza wznoszą się nieopodal doliny Wisły i choć osiągają wysokość niespełna 200 m n.p.m. to i tak są świetnym widokowym punktem. Jednak jak się okazuje liczą już ponad 500 mln lat, a więc mogą być jednymi z najstarszych gór Europy.
Góry Pieprzowe są zbudowane z tak zwanych łupków skalnych, które przypominają ziarna pieprzu. Na terenie gór utworzony jest Rezerwat Przyrody Góry Pieprzowe, który chroni między innymi stanowiska dzikich róż.
Przez rezerwat przebiega czerwony szlak pieszy. Z centrum Sandomierza mamy tutaj 3,2 km, trasa biegnie częściowo szlakiem rowerowym. Natomiast parking dla samochodów osobowych jest przy wejściu na teren rezerwatu w miejscowości Kamień Łukawski przy willi Dzika Róża (parking płatny 10 zł). Wejście na punkt widokowy Gór Pieprzowych jest płatne 5 zł od osoby.
14. Sandomierski Szlak Winiarski
Co jeszcze warto zobaczyć w Sandomierzu i okolicy? Wyżyna Sandomierska stworzyła idealne warunki do uprawy winorośli, dlatego też w okolicy na lessowych ziemiach powstało aż 9 winnic.
Miejscowe winiarnie dają nam również możliwość degustacji win bogatych w niezwykłe aromaty i smaki. Jedną z najsłynniejszych jest winnica Jakubowa, która znajduje się w centrum Sandomierza, czyli u podnóża najstarszego kościoła w mieście. Natomiast w najbliższej okolicy jest również winnica z Gór Pieprzowy, winnica Nadwiślańska, czy też winnica nad Jarem.
Zamek Krzyżtopór – zjawiskowe ruiny zamku w województwie świętokrzyskim
Zaledwie 35 km od Sandomierza mamy okazję dodatkowo zwiedzić jedne z najpiękniejszych zamkowych ruin w Polsce, czyli słynny zamek Krzyżtopór. Zbudowany na bazie kalendarza z 365 oknami, 52 komnatami, 12 salami, balowymi i 4 wieżami zamek jest owiany tajemniczymi legendami.
Ta niezwykła budowla swoim blaskiem i rozmachem miała przyćmić wszystkie inne zamki i pałace w Polsce i poza jej granicami. O najciekawszych atrakcjach na zamku i praktycznych wskazówkach odnośnie zwiedzania dowiesz się z osobnego wpisu.
Zamek Krzyżtopór – zjawiskowe ruiny zamku w województwie świętokrzyskim
Pacanów – atrakcje miasteczka Koziołka Matołka
Centrum Bajki w Pacanowie to nowoczesne muzeum, które zwiedzamy z Kopciuszkiem, Czerwonym Kapturkiem, Śnieżką, albo Dzwoneczkiem. Każda z tych bajkowych postaci porywa nas w podróż do świata bajki. Jednak to nie koniec atrakcji, jakie czekają na Ciebie w Pacanowie. Warto też odwiedzić Park Edukacyjny oraz mały ryneczek z mnóstwem bajkowych akcentów i kolorowych murali. Pacanów to świetny kierunek na wypad zarówno dla dzieci jak i dorosłych.
Pacanów – Centrum Bajki, atrakcje dla dzieci, co warto zobaczyć?
Nasz autorski przewodnik