Kraina spokoju, uroczych górskich szczytów i tętniących życiem pastwisk. Beskid Niski to niezwykle malowniczy region Polski. Te tereny przepełniają przejmujące losy opuszczonych Łemkowskich wiosek, rozsianych po wzgórzach wojennych cmentarzy i wyjątkowej ciszy.
Na południowym krańcu Polski, tuż przy granicy ze Słowacją leży niewielka wioska, w której zatrzymał się czas. Ożenna to podkarpacka miejscowość uroczo położona wśród wzgórz Beskidu Niskiego. Kiedyś była to tętniąca życiem łemkowska osada. Jednak dziś jest przepełniona wymowną ciszą, jaką przerywa jedynie odgłos brzęczących dzwonków oraz muczenie pasących się na pastwiskach krów, których w Beskidzie Niskim jest dużo więcej niż mieszkańców. Przemierzając ten wyjątkowy region mamy okazję wejść zarówno na bezludne i wciąż dzikie szlaki, jak i zatopić się w kojącym szumie lasów Magurskiego Parku Narodowego.
Magurski Park Narodowy – najciekawsze szlaki i atrakcje, 15 miejsc jakie warto zobaczyć
Ożenna w Beskidzie Niskim
Maleńka podkarpacka miejscowość Ożenna leży w gminie Krempna w środkowej części Beskidu Niskiego. Tuż za granicami Ożennej jest już Słowacja. Swoją nazwę osada zawdzięcza słowu “ożyna”, czyli jeżyna. Kiedyś wioska tętniła życiem, mieszkali tutaj Łemkowie, czyli prosty lud pasterski, jaki trudnił się głównie uprawą roli i hodowlą bydła. Łemków wyróżniała jednak wiara, gdyż byli grekokatolikami oraz język zbliżony do rosyjskiego.
Po II wojnie światowej z ziem Beskidu Niskiego zniknęły wszystkie łemkowskie rodziny. Po zmianie granic zostali wysiedleni do Rosji, bądź przewiezieni na teren ziem odzyskanych, jako ich nowi lokatorzy. Jak się później okazało niewiele osób wróciło na swoją ojczystą ziemię, przede wszystkim dlatego, że nie było za bardzo do czego wracać. Splądrowane i spalone gospodarstwa popadały w ruinę, a owocowe sady zdziczały. Nawet miejscowa cerkiew zniknęła na zawsze z krajobrazu Ożennej. Jedynie liczne kamienne krzyże i figurki są pamiątkami po Łemkach na terenie całego Beskidu Niskiego.
Co warto zobaczyć w Ożennej?
Dziś w krajobrazie Ożennej dominują pastwiska z setkami pasących się na nich krów. W latach 70-tych zbudowano tutaj PGR, co ciekawe funkcjonował przy nim nawet zakład karny. Więźniowie pracowali głównie na roli i przy wycince drzew. Dziś dawne budynki PGR-u są nadal wykorzystywane jako gospodarstwo rolne, choć mocno zaniedbane.
Za potężnymi stajniami mamy okazję zobaczyć cerkwisko, czyli miejsce w jakim jeszcze do 1953 roku stała grekokatolicka cerkiew św. Bazylego Wielkiego. Niestety po rozebranej, prawie stuletniej cerki ostały się jedynie ślady kamiennych fundamentów. Natomiast za cerkwiskiem jest ogrodzony i bardzo stary cmentarz łemkowski, a na nim kilka kamiennych nagrobków z trzyramiennymi krzyżami i inskrypcjami napisanymi cyrylicą.
Tuż obok cmentarza łemkowskiego są jeszcze dwa cmentarze z czasów I wojny światowej, czyli cmentarz wojenny nr 1 i nr 3 w Ożennej. Spoczywają tutaj żołnierze, którzy polegli, bądź zamarzli podczas walk toczonych zimą na przełomie 1914 i 1915 roku. W sumie pochowanych jest tu ponad 400 żołnierzy.
Na krańcu Ożennej w dawnej strażnicy granicznej funkcjonuje dziś nowiutki, otwarty w 2021 roku Ośrodek Edukacji Ekologicznej. Można w nim chociażby wziąć udział w ciekawych warsztatach. Nieco dalej przejściem granicznym Ożenna – Niżna Polianka możemy dotrzeć samochodem na Słowację.
Najciekawszy szlak z Ożennej
Beskid Niski to zdecydowanie idealny kierunek na wypad dla osób, które szukają spokoju i wyciszenia w górach. Tutejsze szlaki nie są trudne, ani wymagające, a serwują nam niezwykłe doznania. Z Ożennej warto ruszyć szlakiem do słowackiej wioski Keckovce i Roztoky, a po drodze zahaczyć o Obserwatorium Astronomiczne. Mapę szlaku z przebiegiem trasy znajdziesz poniżej.
Trasa: Ożenna – Magurski Park Narodowy – Uhlicka – Kečkovce- Roztoky – Obserwatorium Astronomiczne – Przełęcz Kuchtowska – Ożenna
Dystans: 15 km, czas przejścia szlaku: 5 godzin
Nasz wypad rozpoczynamy przy budynkach dawnego PGR-u w Ożennej, znajdziecie tu przestronny parking. Stąd ruszamy niebieskim szlakiem w kierunku cerkwiska, łemkowskiego cmentarza oraz wojennych cmentarzy nr 1 i 3 w Ożennej.
Dalej przemierzamy pastwisko i docieramy do granicy lasu skąd rozpościera się panorama wzgórz Beskidu Niskiego. Tutaj też wchodzimy na teren Magurskiego Parku Narodowego, który co ciekawe jest najrzadziej odwiedzanym parkiem narodowym w Polsce. Po około 3 km docieramy do polsko-słowackiej granicy, idziemy jednak dalej szlakiem, aż do szczytu Uhliská 665 m.
Szlak do Słowackiej wsi Kečkovce i Roztoky
Ze szczytu Uhliská schodzimy dość stromo przez las żółtym szlakiem na teren Słowacji. W dolinie wpadamy na szlak czerwony i już szeroką drogą docieramy do niewielkiej wioski Kečkovce. W pięknej scenerii beskidzkich wzgórz przemierzamy asfaltową drogę do sąsiedniej, ukrytej w dolinie miejscowości Roztoky, cały czas trzymamy się czerwonego szlaku. Na horyzoncie wyłaniają się nam dwie świątynie, cerkiew i kościół katolicki. Słowacki krajobraz ozdabiają również pola uprawne i pastwiska.
Na krańcu wsi docieramy do budynku Obserwatorium Astronomicznego Roztoky, które działa już 40 lat. Nocą mamy okazję zobaczyć tu wyjątkowo ciemne niebo, rozświetlone jedynie blaskiem gwiazd. Budynek dawnego urzędu celnego służy również jako baza noclegowa w samym sercu Beskidu Niskiego.
Z obserwatorium kierujemy się dalej czerwonym szlakiem do granicy i na przełęcz Kuchtowska. Stąd wracamy już zielonym szlakiem i pastwiskiem do Ożennej, zmierzając doliną potoku Ryjak.
Ścieżka przyrodnicza w Ożennej
Jedną z najnowszych atrakcji Ożennej jest ścieżka przyrodnicza, na której mamy okazję zobaczyć na własne oczy zarówno niezwykłe okazy przyrody, jak i poznać historię i losy mieszkańców Beskidu Niskiego, czyli Łemków. Ścieżka oznaczona jest zielonym kolorem, rozpoczyna się i kończy przy Ośrodku Edukacji Ekologicznej w Ożennej.
Trasa: Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Ożennej – Czeremcha – Przełęcz Beskid – Ożenna
Dystans: 9,2 km, czas przejścia szlaku: 3 godziny
Trasa ścieżki przyrodniczej w Ożennej wyposażona jest w 15 edukacyjnych tablic, dzięki którym mamy chociażby okazję poznać fenomen przyrody jaka nas otacza. Po drodze zobaczymy również przydrożne kapliczki i krzyże łemkowskie, jakie są nieodzownym elementem krajobrazu Beskidu Niskiego.
Dodatkowo dotrzemy na miejsce po dawnej cerkwi w Ożennej z łemkowskim cmentarzem oraz mogiłami poległych podczas I wojny światowej żołnierzy. Zobaczymy także żeremie bobra i punkt widokowy. Co ciekawe każda z tablic oznaczona jest kodem QR, jeśli go zeskanujemy mamy okazję podążać razem z aplikacją po szlaku i wraz z lektorem wysłuchiwać opowieści prosto z Beskidu Niskiego.
Beskid Niski to kraina, która zawsze łapie nas mocno za serce. Cisza opuszczonych wiosek jest niezwykle przejmująca, a krajobrazy malowniczych wzgórz wprawiają w zachwyt. Jeśli szukasz idealnego miejsca na wypad, w jakim złapiesz orzeźwiający łyk natury i dzikich gór, kieruj się do Ożennej. Znajdziesz tu zarówno piękne krajobrazy, jak i poznasz niezwykłą opowieść Łemków.
Plan wypadu szlakami Ożennej
Dojazd: droga nr 992 Nowy Żmigród – Krempna – Ożenna
Parking: bezpłatny parking przy cmentarzu wojennym nr 3 w Ożennej
Bilety wstępów:
- Wstęp na teren Magurskiego Parku Narodowego – 8 zł/os bilet normalny, 4 zł/os bilet ulgowy
Czas przejścia szlaku Ożenna – Magurski Park Narodowy – Uhlicka – Kečkovce – Roztoky – Obserwatorium Astronomiczne – Przełęcz Kuchtowska – Ożenna: 5 godz.
Dystans: 15 km w pętli, poziom trudności – trasa łatwa
Nasz autorski przewodnik