Chełm to miasto, które skrywa jedne z najbardziej niezwykłych atrakcji we wschodniej części Polski. Położony na kredowych wzgórzach z siecią tajemniczych podziemi, łączy w sobie ciekawą historię pogranicza, lokalne legendy i niezwykły klimat niewielkiego miasta z charakterem. To idealny kierunek na city break, niespieszne zwiedzanie oraz ciekawy przystanek w podróży po Lubelszczyźnie.
Gdzie leży Chełm – podstawowe informacje, historia i ciekawostki
Chełm położony jest we wschodniej Polsce, w województwie lubelskim. Miasto liczy około 60 tysięcy mieszkańców, a więc to trzecie największe miasto na Lubelszczyźnie zaraz po Lublinie i Zamościu.
Chełm leży na Wyżynie Lubelskiej, na charakterystycznych kredowych wzgórzach, które w dużej mierze ukształtowały jego wygląd i historię. Co więcej, zaledwie 25 kilometrów dzieli miasto od granicy z Ukrainą, a około 50 km od granicy z Białorusią. Można się zatem domyślić, że istotny wpływ na jego rozwój miała wielokulturowość, którą widać również obecnie.
Dzisiejszy Chełm ma do zaoferowania sporo ciekawych atrakcji zarówno dla miłośników historii, zabytków i architektury, jak i rodzin z dziećmi, które chcą w ciekawy i aktywny sposób spędzić czas.
Mapa atrakcji miasta Chełm – co warto zwiedzić?
1. Podziemia w Chełmie – największa atrakcja miasta dla dzieci i dorosłych
Chełmskie Podziemia Kredowe to bez wątpienia najciekawsza atrakcja, która wyróżnia miasto, to jedno z najbardziej niezwykłych miejsc w Polsce. Ten rozległy labirynt korytarzy powstał na przestrzeni kilku stuleci w wyniku ręcznego wydobycia kredy, która była cennym surowcem budowlanym i handlowym. Podziemia rozciągają się pod znaczną częścią centrum Chełma, tworząc wielopoziomowy system tuneli, komór oraz chodników, jakiego próżno szukać w innych miastach. Ich unikatowość polega nie tylko na skali, ale także na materiale. Miękka, jasna kreda nadaje wnętrzom charakterystyczny surowy wygląd i wyjątkową akustykę.
Zwiedzanie podziemi odbywa się wyłącznie z przewodnikiem, po wyznaczonej trasie turystycznej, która łączy historię, legendy i dodatkowo elementy edukacyjne. Podczas spaceru pod ziemią można dowiedzieć się między innymi, jak powstawały wyrobiska, jak zabezpieczano miasto przed zapadliskami czy też jak wyglądała codzienna praca górników.
Ważnym elementem zwiedzania są lokalne legendy, zwłaszcza opowieść o Duchu Bieluchu, czyli dobrotliwym strażniku podziemi, który stał się symbolem Chełma i ulubieńcem najmłodszych turystów.
2. Rynek w Chełmie – serce miasta i zabytkowa Starówka
Sercem każdego miasta, a więc również i Chełma jest jego Rynek, czyli Plac Doktora Edwarda Łuczkowskiego. Ten centralny plac otacza chełmska starówka, która była świadkiem lokowania miasta w 1392 r. Wzdłuż ul. Lubelskiej ciągnie się dziewiętnastowieczna zabudowa Chełma z ciągiem malowniczych jedno i dwupiętrowych kamieniczek.
W obecnym kształcie rynku możemy zobaczyć zarys murów dawnego ratusza, obok którego stoi zrekonstruowana drewniana studnia. Ciekawym zabytkiem jest tu również drewniany stuletni kiosk. Niegdyś był on własnością żydowskiego kupca Majera Dobkowskiego, a dziś to miejsce gdzie kupisz lokalne pamiątki.
3. Tropem Misia Chełmisia – atrakcja Chełma dla dzieci
Wrocław ma swoje krasnale, Kraków małe smoki, a Chełm niedźwiadki. Dlaczego? Bo właśnie biały niedźwiedź znalazł się w herbie miasta. Szlak turystyczny „Tropem Misia Chełmisia” to propozycja na aktywne zwiedzanie miasta w formie zabawy.
Podczas spaceru po mieście można spotkać 19 niedźwiadków, liczących 50 cm misiów wykonanych z brązu. Każda z figurek stanęła w ważnym dla miasta miejscu. I tak na szlaku możemy spotkać Misia z gitarą pod Chełmskim Domem Kultury, pod biblioteką przysiadł Miś z książką, jest również Miś przebrany za ducha Bielucha czy też Miś podróżnik z walizką.
4. Górka Chełmska z katedrą – najlepszy punkt widokowy na Chełm
Wysoka Górka określana również jako Góra Zamkowa lub Chełmska Góra to świetny punkt widokowy na Chełm. Co ciekawe, to właśnie w tym miejscu ponad 1000 lat temu miał znajdować się gród obronny, a nawet zamek księcia Daniela Romanowicza o czym świadczą ostatnie archeologiczne odkrycia. Jednak obecnie znajduje się tutaj kopiec, zwieńczony drewnianym krzyżem.
Głównym obiektem, który dominuje na wzgórzu ponad miastem jest śnieżnobiała bryła majestatycznej Bazyliki Narodzenia NMP. Świątynia na przestrzeni prawie siedmiu wieków służyła biskupom prawosławnym, unickim, a następnie rzymskokatolickim. Bazylikę otacza kilka ciekawych budynków, wśród nich Brama Uściługska, czyli najstarsza budowla miasta z ok. 1616 roku. Oprócz tego znajdują się tu również Pałac Biskupów Unickich, klasztor bazylianów oraz budynek chełmskiego prawosławnego bractwa. Na szczególną uwagę zasługuje wysoka dzwonnica, która służy jako punkt widokowy z najlepszą panoramą miasta.
5. Muzeum Ziemi Chełmskiej – najciekawsze muzeum Chełma
Historia miasta oraz Ziemi Chełmskiej jest niezwykle bogata i wielowiekowa, o czym możesz się przekonać odwiedzając Muzeum Ziemi Chełmskiej. Zbiory Muzeum obejmują ponad 20 tysięcy eksponatów, które mieszczą się w czterech budynkach.
Wystawa historyczna „Chełm jest jego imię…. Dzieje miasta od X do XX wieku” ukazuje bogatą historii miasta i regionu, jaką odkrywamy w aż 9 tematycznych salach. Na wystawie Skarby Przyrody zobaczysz dawną i współczesną przyrodę Lubelszczyzny wschodniej z najcenniejszymi okazami roślin i zwierząt. Dzieje tradycyjnej kultury regionu chełmskiego przedstawia wystawa „Powrót do przeszłości”, natomiast w Galerii 72 mieści się Dział Sztuki Współczesnej.
6. Cerkiew św. Jana Teologa – niezwykły zabytek sakralny Chełma
Chełm jako miasto wielokulturowe do dziś prezentuje nam miejsca związane z różnymi religiami. XIX wieczna prawosławna cerkiew św. Jana Teologa to prawdziwe dzieło sztuki, które już z zewnątrz przykuwa uwagę swoim wyglądem z licznymi wieżyczkami. We wnętrzu świątyni można zobaczyć przepiękny złoto-biały ikonostas oraz kolorowe malowidła ścienne. Dziś cerkiew jest wciąż czynną świątynią z której korzysta około 100 rodzin.
7. Synagoga w Chełmie – świadek wielokulturowości miasta
Mała Synagoga w Chełmie jest kolejnym świadectwem wielokulturowej przeszłości miasta. Znajduje się przy ulicy Kopernika 8. Obiekt powstał tuż przed wybuchem I wojny światowej. Społeczność żydowska była niezwykle aktywna w Chełmie, niestety II wojna światowa przyniosła prawie całkowitą zagładę ludności żydowskiej na terenie całej ziemi chełmskiej. Obecnie po Żydach chełmskich pozostały tylko nieliczne ślady, jak chociażby cmentarze, stare kamienice czy też świątynie. Dziś w synagodze mieści się restauracja, a dawny dom rabina służy jako budynek mieszkalny.
8. Najpiękniejsza świątynia Lubelszczyzny
Szczególnie cennym zabytkiem Chełma jest usytuowany w centrum miasta kompleks budowli popijarskich. Składa się on z dawnego kolegium, a także barokowego kościoła pw. Rozesłania Świętych Apostołów, który uważany jest za jedną z najpiękniejszych budowli sakralnych Lubelszczyzny. Trudno się z tym nie zgodzić! Niezwykle piękna jest sama bryła kościoła, którego ośmioboczny korpus uzupełnia rząd połączonych kaplic i dwie wieże. Wnętrze trójnawowej świątyni wprawia w osłupienie bogactwem zdobień i wystroju. Każdy skrawek ściany kościoła przyozdabiają polichromie, a czarne ołtarze wręcz ociekają złoceniami.
9. Punkt widokowy na kopalnię kredy w Chełmie
Kopalnie kredy w Chełmie to jeden z kluczowych elementów rozwoju gospodarczego miasta. Złoża kredy należą do największych i zarazem najczystszych w Polsce, a jej przemysłowe wydobycie, które rozpoczęło się na dużą skalę w XIX wieku, trwa do dziś. W okresie największej eksploatacji wydobywano tu setki tysięcy ton kredy rocznie, wykorzystywanej chociażby w przemyśle cementowym, chemicznym, papierniczym i rolnictwie.
Jedną z ciekawszych atrakcji turystycznych związanych z kredowym dziedzictwem Chełma jest punkt widokowy przy kopalni kredy, z którego można zobaczyć rozległe wyrobisko odkrywkowe, a także charakterystyczne, jasne ściany kredowe. To miejsce pozwala zrozumieć skalę przemysłowego wydobycia i unikalną geologię regionu, a jednocześnie stanowi interesujący przystanek dla miłośników nietypowych atrakcji.
Gotowe pomysły na górskie wypady!