Żuławy Wiślane są zdecydowanie nieszablonowym miejscem w Polsce. To tutaj znajduje się największa depresja, czyli punkt położony aż 2,2 m poniżej poziomu morza i co ciekawe, to wcale nie są Raczki Elbląskie! Co więcej, Żuławy Wiślane słyną z pięknych podcieniowych domów, wyjątkowej regionalnej kuchni i niezwykłej historii, jaką tworzyli tu mennonici. Ruszamy łapać bajkowe wschody słońca wśród zalanych mgłami pól, melioracyjnych kanałów oraz szumiących dzikich wierzb.
Żuławy Wiślane atrakcje – mapa, gdzie leżą?
Żuławy Wiślane leżą na obszarze województwa pomorskiego, region położony jest między Gdańskiem, Malborkiem oraz Elblągiem. To zdecydowanie wyjątkowe miejsce ze względu na bogatą historię, niepowtarzalną architekturę i ludzi, którzy zamieszkiwali te tereny. Żuławy są największą w Polsce depresją, czyli miejscem położonym poniżej poziomu morza, dlatego też cały region jest poprzecinany melioracyjnymi kanałami, rowami.
Skąd nazwa Żuławy? Nazwę Żuław Wiślanych bardzo często kojarzy się ze słowem „żuł”, co oznaczać miało namuł rzeczny. Żuławy charakteryzują się bardzo urodzajnymi glebami.
Mennonici – niezwykła historia Żuław
Kto zamieszkiwał Żuławy? Już od czasów średniowiecza na krzyżackie jeszcze wtedy ziemie Żuław (niem. Werder) przybyli Olędrzy. Pochodzili oni z Holandii, jednak ze względu a swoje wyznanie zostali wyrzuceni ze swojego kraju. Mennonici byli specjalistami od melioracji rzek, dlatego też dostali do uprawy ziemie Żuław, które ze względu na trudny i bagnisty teren był niechciany przez ówczesne Prusy.
Szybko się okazało, że mennonici osuszyli ziemię tworząc specjalistyczny system kanałów z wiatrakami. Dzięki temu zyskali najbardziej żyzne ziemie w regionie. Same Żuławy były wtedy krajem mlekiem i miodem płynącym, bo plony były nierzadko dwukrotnie większe niż w innych regionach Polski!
Informacje, ciekawostki, miasta – z czego słyną Żuławy Wiślane?
Jaka rzeka płynie przez Żuławy Wiślane? Rzeka Nogat jest najsłynniejszą na Żuławach Wiślanych. Nogat liczy 62 km długości, przepływa przez Malbork i Żuławy Wiślane, by ujść do Zalewu Wiślanego. Co ciekawe, Nogat nie ma swojego źródła, a jest prawą odnogą Wisły!
Jakie miasta leżą na Żuławach? Na Żuławach Wiślanych warto odwiedzić najsłynniejsze miasta, stolicą Żuław jest Nowy Dwór Gdański, w którym warto odwiedzić Muzeum Żuławskie, by jak najlepiej poznać okolicę. Na Żuławach najsłynniejszy jest oczywiście Malbork z największym w Polsce krzyżackim zamkiem. Równie ciekawe jest jednak miasto Elbląg, skąd możesz wyruszyć w przyjemny rejs po Kanale Elbląskim z pochylniami, gdzie statek sunie po trawie.
Z czego słyną Żuławy Wiślane? Żuławy słyną z pięknych porannych mgieł, które są szczególnie spektakularne o wschodzie słońca. W tutejszym krajobrazie dominują również wierzby, nic zresztą dziwnego, w końcu te drzewa uwielbiają podmokłe tereny.
Czym charakteryzują się Żuławy Wiślane? Na Żuławach Wiślanych występują bardzo żyzne gleby, głównie mady, które występują na 85% powierzchni Żuław. Ze względu na żyzne gleby i dobre nawodnienie Żuławy Wiślane są typowo rolniczym regionem. Co uprawia się na Żuławach? Uprawia się tutaj zboża (rzepak, pszenicę, jęczmień), ale również konopie, rośliny strączkowe, buraki cukrowe.
1. Malbork – największy zamek w Polsce i genialna atrakcja Żuław Wiślanych
Zamek Malbork to największy gotycki zamek świata, który przetrwał do dzisiejszych czasów. Zajmuje ogromną powierzchnię 21 ha. Kompleks trzech zamków tworzą zjawiskowe pomieszczenia jak Wielki Refektarz, zamkowe kaplice, kapitularz, kuchnia konwentu, gdanisko, czy potężny kościół zamkowy. Zamek zdradza nam ciekawe sekrety o życiu, losach i tajemnicach Zakonu Krzyżackiego.
Zamek w Malborku to też największy zamek w Polsce. Został zbudowany w XII wieku nad brzegiem Nogatu i przez 150 lat to właśnie Malbork był stolicą państwa krzyżackiego, a zamek główną siedzibą wielkich mistrzów. Do dziś jest również wielkim arcydziełem, które trafiło na listę UNESCO.
Zamek Malbork – zwiedzanie największego gotyckiego zamku na świecie
2. Największa depresja w Polsce – ile wynosi depresja na Żuławach i gdzie faktycznie się znajduje?
Czy wiesz gdzie w Polsce znajduje się największa depresja, czyli punkt położony poniżej poziomu morza? Z pewnością od razu odpowiesz, że to wszystkim nam dobrze znane jeszcze ze szkoły Raczki Elbląskie.
Ile wynosi depresja w Raczkach? Z pewnością też nie będziesz mieć problemu z odpowiedzią na to pytanie, bo depresja sięga 1,8 m. W sumie na tym moglibyśmy skończyć temat depresji w Polsce, ale okazuje się że Raczki Elbląskie wcale nie są najniżej położonym punktem w naszym kraju!
No to gdzie właściwie jest największa depresja w Polsce? Główny Urząd Geodezji i Kartografii według pomiarów z 2019 roku stwierdził, że najniżej położony punkt Polski, który jest naturalną depresją mierzy 2,2 m poniżej poziomu morza leży w miejscowości Marzęcino na Żuławach Wiślanych. Punkt znajduje się na dawnym dnie Zalewu Wiślanego w miejscu zwanym Zakątkiem Stobieńskim.
3. Domy podcieniowe i wiatraki – największe zabytki i atrakcje Żuław Wiślanych, które możesz zwiedzać rowerem
Domy podcieniowe na Żuławach przypominają nieco piękne drewniane dworki, ale z ozdobnymi szczytami wypełnionymi dekoracyjnie ułożoną cegłą i typowym szachulcowym stylem. Zdecydowanie wyróżnia je podcień, czyli wysunięte piętro wsparte na drewnianych filarach.
Domy podcieniowe zawsze ustawiano podcieniami w kierunku drogi, a ilość podcieni sugerowała zamożność właściciela. Najstarszy zachowany taki budynek na Żuławach pochodzi z XVII w. Najsłynniejsze domy podcieniowe możemy wciąż zobaczyć w miejscowościach Trutnowach, Żuławkach, Marynowach, Nowej Kościelnicy i Przemysławiu.
Jeśli jesteś fanem rowerowych wypraw to zdecydowanie wyrusz odkrywać atrakcje, z których słyną Żuławy Wiślane na rowerze. Do wyboru masz rowerowy Szlak Kanału Elbląskiego, EuroVelo 9 i 10 oraz kultowy szlak rowerowy przez Mierzeję Wiślaną.
4. Elbląg Żuławy Wiślane – atrakcje dla dzieci
Elbląg to przepiękne małe miasto, które po zniszczeniach wojennych powstało niczym feniks z popiołów i wciąż nas zachwyca. To świetny kierunek na weekendowy wypad z atrakcjami. Co warto zobaczyć w Elblągu i z czego słynie?
Sercem Elbląga i jego najciekawszym miejscem jest Stare Miasto, na które możemy wejść piękną, ceglaną Bramą Targową. Obok Bramy stoi pomnik legendarnego Piekarczyka, który pomógł uchronić miasto przed najazdem Krzyżaków.
Zdecydowanie wielkim skarbem jest katedra św. Mikołaja, która szczyci się mianem najwyższego kościoła w Polsce (ale po prawej stronie Wisły)! Nie zmienia to faktu, że wysoka na 97 m wieża jest genialnym punktem widokowym na cały Elbląg, jego atrakcje i Żuławy Wiślane.
Tuż przy katedrze znajduje się najbardziej instagramowa uliczka Elbląga, czyli Ścieżka Kościelna. To wąski i bardzo uroczy przesmyk między kamieniczkami. Dotrzeć nim możemy do ciekawego Muzeum Archeologiczno-Historycznego. Nawet jeśli nie jesteś fanem archeologii, czy smętnej historii, a już na pewno nie chcesz łazić po muzeach, to wbrew pozorom musisz tu zajrzeć!
Poznasz tu niezwykłą opowieść o Żuławskich i zajrzysz do ich domu, odbędziesz spacer po zniszczonym w czasie wojny niemieckim Elblągu i zobaczysz jego odrodzenie i odbudowę przez nowych mieszkańców. To pełna ciekawostek wyprawa z multimediami i świetnie zaaranżowanymi wystawami.
5. Gospoda Mały Holender – gdzie zjeść na Żuławach?
W miejscowości Żelichowo w zabytkowym podcieniowym domu na Żuławach Wiślanych mieści się najsłynniejsza restauracja w regionie i ciekawa atrakcja, czyli Gospoda Mały Holender. Jeśli chcesz poznać regionalne smaki kuchni żuławskiej, to musisz koniecznie tu przyjechać.
Z czego słynie kuchnia Żuław Wiślanych i jakie regionalne dania warto skosztować? Kuchnia Żuław słynie z połączenia smaków potraw z czasów krzyżackich, polskiego i pruskiego panowania a także z czasów osiedlenia się na ziemiach odzyskanych przesiedleńców ze wschodu.
W lokalnym menu króluje zupa klopsowa według starego przepisu mennonickiej rodziny Andres, regionalny ser Werderkäse, kociołek mennonicki, czy zupa z raków. Ze słodkości warto skosztować deser żuławskich kolejarzy, a z trunków mennonicka jałowcówka machandla, czy piwo Szuwar z dodatkiem tataraku.
6. Kościół w Kmiecinie – niezwykły zabytek Żuław Wiślanych
Niemal w każdej wsi na Żuławach możesz zobaczyć przepiękne zabytkowe kościoły, które są prawdziwymi perełkami. Jeden z takich architektonicznych skarbów spotkasz w miejscowości Kmiecin. Tutejsza gotycka świątynia pochodzi z 1344 roku! Zdecydowanie to jeden z najpiękniejszych kościołów na Żuławach.
Jego architektura jest niepowtarzalna i wydaje się jakby tworzyły go dwie osobne części. Nawa główna kościoła jest murowana i bardzo bogato zdobiona, natomiast drewniana wieża nakryta jest ośmiokątnym dachem. Jej podcienia sięgają prawie do samej ziemi.
Co więcej, przed świątynią stoi drewniana i bardzo reprezentacyjna brama z 1786 roku, która została tu przeniesiona z wsi Jasionno.
7. Kanał Elbląski – inżynieryjny cud techniki i świetna atrakcja dla dzieci
Jeśli zwiedzasz Żuławy Wiślane i odkrywasz również ciekawe atrakcje Elbląga, to grzechem byłoby nie skorzystać z okazji, by wyruszyć w niezapomniany rejs po Kanale Elbląskim! To jedyne miejsce w Polsce, ba w całej Europie, gdzie statki pokonują różnicę poziomów wód sunąc po trawie.
Jak to możliwe? Dzięki genialnemu zabytkowi z XIX wieku, czyli pochylniom, które są mechanicznie napędzane siłą przepływu wody. To zabytek hydrotechniki na światową skalę!
Kanał Elbląski na trasie Elbląg-Ostróda liczy 80,4 km. Na tym odcinku mamy aż 5 pochylni: Całuny, Jelenie, Leśnica, Kąty i Buczyniec. Najciekawszy odcinek rejsu statkiem z Buczyńca do Elbląga to pasjonująca podróż, która trwa 4h 40 minut. Jednak do wyboru są również krótsze trasy.
8. Sztutowo muzeum obozu zagłady Stutthof
Muzeum Stutthof w Sztutowie jest jednym z najbardziej mrocznych miejsc na mapie województwa Pomorskiego i całych Żuław. W tutejszym obozie zagłady straciło życie ponad 65 tys. osób. Ich wzruszającą historię i wstrząsające losy możemy poznać podczas sentymentalnej podróży po wystawach tego wyjątkowego muzeum.
Obóz zagłady Stutthof był najdłużej działającym obozem w czasie II wojny światowe. Pierwszy transport więźniów przyjechał już 2 września 1939 roku. Obóz liczył aż 120 ha, jednak obecnie teren Muzeum Stutthof w Sztutowie zajmuje powierzchnię 20 ha.
Przez ponad 5 lat działalności obozu liczba jego więźniów mogła wynieść ponad 110 tys. Dziś zwiedzając to przejmujące miejsce możemy zajrzeć do kilkunastu budynków, zobaczymy w nich niezwykłe wystawy, jakie opowiadają zarówno o historii funkcjonowania fabryki śmierci, jak i o dramatycznych losach więźniów.
9. Mewia Łacha – przyrodniczy skarb, gdzie Wisła uchodzi do Bałtyku
W miejscu, gdzie królowa polskich rzek spokojnie i leniwie wpada do szumiącego Bałtyku, mamy okazję zobaczyć niezwykły rezerwat Mewia Łacha. Po obu stronach sztucznego przekopu Wisły tłumnie gniazdują miliony ptaków oraz stada fok. Stąpając po złocistej plaży czujemy tutaj niezwykłą moc natury, wciąż dzikiej i pięknej.
Przekop Wisły to sztucznie wykopany kanał, jaki dzieli rezerwat Mewia Łacha na dwie części. Jego zachodni skrawek znalazł się na Wyspie Sobieszewskiej w Gdańsku Jednak znacznie większa wschodnia część w Mikoszewie.
Foki bałtyckie czują się w tym miejscu bardzo bezpiecznie. W słoneczne dni uwielbiają się wylegiwać na małych wysepkach. Dzięki specjalnie wytyczonej ścieżce przyrodniczej możemy wejść do tego dzikiego i pasjonującego świata zwierząt. Żeby dodatkowo podglądać ich życie z wieży widokowej.
10. Żuławy Wiślane atrakcje – co warto zobaczyć w najbliższej okolicy?
Mierzeja Wiślana to najsłynniejsze miejsce nad Bałtykiem. Ten piękny wydmowy pas z sosnowymi lasami otacza z jednej strony Zalew Wiślany, a z drugiej szumiące morze. Przemierzając mierzeję możemy odkryć urocze rybackie wsie jak Mikoszewo, Kąty Rybackie, czy Piaski, czy zajrzeć do popularnego kurortu, czyli Krynicy Morskiej, by wejść na latarnię morską. Na Mierzei Wiślanej znajdziesz też wciąż dzikie plaże Bałtyk, które leżą tuż przy granicy z Obwodem Kaliningradzkim.
Mierzeja Wiślana atrakcje jakie warto zobaczyć, słynny szlak rowerowy R10
Gdańsk to miasto morza, przepięknych zabytków i nowoczesnych miejsc rozrywki. To również stolica Pomorza oraz jedno z najstarszych miast Polski, które liczy już ponad tysiąc lat. Odkrywając najciekawsze atrakcje Gdańska mamy okazję poznać jego morską historię, zachwycić się niezwykłymi widokami i spędzić przyjemnie czas na jednej ze złotych plaż Bałtyku.
Nasz autorski przewodnik