Cerkiew w Smolniku nad Sanem to wyjątkowa grekokatolicka świątynia, która znalazła się na prestiżowej liście zabytków Unesco. Kościół jest jedyną drewnianą świątynią typu Bojkowskiego, jaka do dziś przetrwała na terenie Bieszczad i jedną z 4 na terenie Podkarpacia.
Kiedyś prawosławna, później grekokatolicka, a dziś to kościół rzymskokatolicki. Cerkiew pod wezwaniem Michała Archanioła została wybudowana w 1791 roku. Początkowo gromadzili się w niej mieszkańcy Bieszczadzkich wsi Smolnik i Procisne. Dziś cerkiew jest jedną z niewielu pozostałości po Bojkach. Gdzie się podziali mieszkańcy gwarnych bieszczadzkich dolin i co się stało z resztą Bojkowskich cerkwi?
Historia cerkwi w Smolniku nad Sanem
Ta ponad 130 letnia świątynia przetrwała wiele trudnych prób czasu. Choć prawdopodobnie jest to już 4 świątynia, jaka po pożarach i powodziach powstała w Smolniku. Po II wojnie światowej wioska Smolniki znalazła się w granicach ZSRR. Jednak po 1951 roku i politycznych regulacjach granic teren Bieszczad znowu trafił do Polski. Wtedy mieszkańców okolicznych wiosek wysiedlono na Ukrainę, a na nowe ziemie przybyli polscy osadnicy, często z nakazem pracy. W ten sposób cerkiew stała się niepotrzebną i porzuconą bez opieki świątynią. Niestety przez kolejne lata jej wnętrze niszczało, a miejscowy PGR w cerkwi w Smolniku składował siano.
Dopiero w 1969 roku cerkiew w Smolniku znalazła się w rejestrze zabytków. To pozwoliło na pierwsze remonty cerkwi, jednak świątynia wciąż pozostawała bez gospodarza. Aż w 1974 roku powrócili tu wierni, wtedy cerkiew stała się kościołem rzymskokatolickim parafii Lutowiska. Obecnie w kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP gromadzą się wierni z wsi Smolnik, Dwerniczek, Procisne, a także Żurawin.
Cerkiew w Smolniku – zwiedzanie i dojazd
Do wsi Smolnik nad Sanem trafimy bez większych problemów, kierując się wielką obwodnicą bieszczadzką, a dokładniej drogą nr 896 z Lutowisk w kierunku Ustrzyk Dolnych. Cerkiew widać dobrze już z głównej trasy, jak samotnie stoi na niewielkim wzgórzu. Wystarczy tylko nieco odbić w boczną drogę za znakami i dojeżdżamy prosto na parking pod cerkwią.
Na sam teren cerkwi możemy wejść o każdej porze. Jednak godziny otwarcia wnętrza cerkwi w Smolniku są bardzo ograniczone. Jeśli chcemy zajrzeć do środka, to możemy wejść w niedzielę o godzinie 9:30, gdy w kościele odprawiana jest jedyna w tygodniu msza. Natomiast od lipca do września kościół jest otwarty w sobotę o 18:00. Jednak w pozostałe dni w roku możemy jedynie umówić się telefonicznie, dzwoniąc do parafii w Lutowiskach.
Wyjątkowa architektura cerkwi Unesco
Jak większość cerkwi również i ta w Smolniku składa się z 3 części, czyli przedsionka, nawy i prezbiterium. Cerkiew prezentuje wyjątkowy, bo bardzo rzadko spotykany typ Bojkowski, gdzie wszystkie części cerkwi mają podobne rozmiary, nieco różniąc się jedynie wysokością, czy szerokością.
Ciekawy jest szeroki niczym namiot dach cerkwi w Smolniku, który zakończony jest kopułami z krzyżami. Dodatkowo cerkiew opasa jeszcze dach okapowy tuż nad ziemią. Wokół cerkwi jest niewielki cmentarz, na którym zobaczymy jedynie kilka kamiennych nagrobków, niestety większość z nich została zniszczona. Jest tu też odremontowana dzwonnica i wyrzeźbiona w pniu figura Michała Archanioła. Cały teren świątyni otacza niewielki drewniany płot, a dookoła rosną sędziwe drzewa, które z pewnością pamiętają jeszcze czasy, gdy w dolinie opuszczonej dziś wioski, tętniło jeszcze gwarne życie.
Odkryj również widokowy i najkrótszy szlak na Tarnicę, czyli najwyższy szczyt polskich Bieszczad.
Tarnica – szlak na królową Bieszczad
Wnętrze i wyposażenie cerkwi
Większość cennych rzeczy z cerkwi w Smolniku zabrali mieszkańcy, gdy opuszczali wioskę. Wnętrze świątyni wraz z ikonostasem nie przetrwało do dziś, chociaż część zabytkowych ikon trafiła do Lwowa i do muzeum w Łańcucie. Jedynymi oryginalnymi akcentami są fragmenty polichromii. Obecne wyposażenie kościoła jest współczesne, ikony są kopiami wcześniejszych obrazów cerkwi w Smolniku, a carskie wrota i tabernakulum przewieziono tu z innych świątyń. Zdecydowanie duże wrażenie robią oryginalne żyrandole z poroża jelenia.
Cerkiew w Smolniku to wyjątkowa perła Bieszczad, która jako nieliczna na tym terenie pozostała po Bojkach. Dziś w Bieszczadach nie przetrwał, ani lud Bojków, ani ich wsie. Tym bardziej warto odwiedzić maleńką wioskę Smolnik, by zobaczyć wielki zabytek jakim jest drewniana cerkiew.
Plan wypadu do cerkwi w Smolniku
Dojazd: wielka obwodnica bieszczadzka, kierunek Lutowiska – Ustrzyki Górne
Parking: bezpłatny parking pod cerkwią
Bilety wstępów:
- Cerkiew w Smolniku – wstęp jest bezpłatny, zwiedzanie w niedziele po mszy o 9:30 lub przed mszą
Czas zwiedzania:
- Na zwiedzanie cerkwi trzeba poświęcić około 30 minut
